Verslag sessie 2 “Toekomstbeeld OV”
Een poging tot scenario’s voor de toekomst van onze maatschappij, economie, techniek, mobiliteit en openbaar vervoer
Het Ministerie van I&M heeft op 13 november onder andere provincies en vervoerbedrijven uitgenodigd voor een tweede werksessie voor een Toekomstbeeld van het OV.
Twee Jonge Veranderaars mochten meedenken: Sebastiaan van der Vliet (provincie Zuid-Holland) en Sebastiaan van Kooij (inno-V). Dit is een kort verslag van deze sessie.
De opgave van deze sessie was het vormen van een toekomstbeeld. Het jaar waar we naar hebben gekeken was 2040; een jaartal zo ver weg, dat het moeilijk is om voor alle onzekere ontwikkelingen één keer te bevatten. Om er grip op te krijgen, hebben we vier scenario’s ontwikkeld – elk scenario is één van de kwadranten op een assenkruis twee toekomstbepalende ontwikkelingen:
- horizontaal: nieuwe techniek worden snel versus traag gemeengoed
- verticaal: de maatschappij wordt steeds collectiever versus individualistischer
Elk kwadrant is achtereenvolgens vanuit drie invalshoeken ingevuld:
- hoe ontwikkelt zich de maatschappij, de economie en het milieu?
- hoe ontwikkelt zich de mobiliteit en wat is daarbij de plaats van de zelfsturende auto?
- hoe ontwikkelt zich het openbaar vervoer: het bijdrage aan de maatschappij, het gebruik en het aanbod?
Waar mogelijk werd benoemd wat de scenario’s betekenden voor stad, suburbaan gebied en platteland.
Het werken met scenario’s, en vooral de invalshoek om te beginnen met de context waarin openbaar vervoer functioneert, is een methodiek die veel inzicht geeft. De sessie was een goede oefening en leverde voor nu in elk geval de volgende inzichten op:
- De mate waarin de waarde van openbaar vervoer bepaald wordt door maatschappelijke, economische en technische ontwikkelingenDeze ontwikkelingen lijken veel bepalender voor de toekomst van openbaar vervoer, dan de keuzes binnen openbaar vervoer zelf. Zo is een maatschappij die individualistisch is en de maatschappij nieuwe technieken wantrouwt erg kwetsbaar: de klimaatverandering wordt niet adequaat opgepakt waardoor de weersomstandigheden en zeespiegelstijging de maatschappij ontwrichten. Het individualisme samen met trage techniekontwikkeling maakt onze economie zwak. En het individualisme zorgt ervoor dat we er steeds minder voor elkaar zijn, elkaar meer wantrouwen en al helemaal niet met elkaar in een bus of trein willen zitten. Dit is een wat zwartgallig scenario, maar is leerzaam.
- De publieke waarde die openbaar vervoer in de toekomst hoe dan ook kan hebben, ongeacht alle ontwikkelingenIn theorie kan dit uit de scenario’s gehaald worden, maar dat is deze sessie niet goed gelukt. Er kwam niet echt een duidelijke lijn naar voren. Dit had met twee dingen te maken. Ten eerste werden de begrippen op de assen verschillend (soms zelfs tegengesteld) geïnterpreteerd. Dat bleek toen de vier groepen (elke groep had één scenario) bij elkaar kwamen. Daardoor konden de scenario’s niet goed vergeleken worden. Ten tweede verschilden de scenario’s in de mate waarin extremen opgezocht werden. Opvallend daarbij was dat veel groepen dicht bij voorstelbare bleven als het gaat om ontwikkeling van de techniek en maatschappij – extremen werden niet opgezocht.
In het eindgesprek hebben we een aantal dingen geconcludeerd:
- Werk de scenario’s verder uit. Zorg daarbij dat ze voldoende onderscheidend zijn en kloppen met de beide assen.
- Let op dat de deelnemers aan deze sessie geen afspiegeling van de samenleving zijn. Wij zijn de happy few: hoog opgeleid, hoog inkomen. Dergelijke exercities moet je ook in andere lagen van de samenleving doen. Ga bijvoorbeeld naar VMBO-scholen, doe de oefening met jongeren en (bijna) gepensioneerden.
- Gebruik de kennis uit de scenario’s om gezamenlijk en voor jezelf te bepalen of je mee gaat in de evolutie, je laat leiden, of dat je mee doet in de revolutie, zelf kiest en stuurt.
Kortom: werk aan de winkel!